تبلیغ موثر از منظر امام خمینی(ره)

- ذکر ملایمت ها و رحمت ها

نکته ای که در سخنان امام خمینی ره وجود دارد توجه به ذکر نکات لطیف و خوشایند به جای نکات خشن و سخت است. گاهی اوقات دیده می شود که برخی مبلغان فقط به جنبه های سخت دین اشاره دارند و از ذکر ملاطفت های دین خودداری می کنند. روایتی در تفسیر درالمنثور از ابن عباس در ذیل آیه شریفه : یا أیها النبى إنّا أرسلناك شاهداً ومبشراً ونذیراً[1] نقل شده است: وقد كان رسول اللَّه‏صلى الله علیه وآله أمر علیاً ومعاذاً أن یسیرا إلى الیمن ( از جاهایى كه به وسیله مبلغان اسلام ایمان آوردند و به آنجا لشكركشى نشد) فقال: انطلقا فبشّرا ولا تنفّرا ویسّرا ولا تعسّرا وقد أنزل اللَّه علىّ ( یا أیّها النبى انا ارسلناك شاهداً ومبشراً ونذیراً وداعیاً إلى اللَّه بإذنه وسراجاً منیراً). ” پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله به على‏علیه السلام و معاذ امر فرمود كه به یمن بروند و فرمود: بروید و بشارت دهید و تنفّر ایجاد نكنید و آسان بگیرید و سخت‏گیرى نكنید چرا كه خداوند بر من نازل فرمود: اى پیامبر ما تو را گواه فرستادیم و بشارت دهنده و بیم دهنده و تو را دعوت‏كننده به سوى خدا به فرمان او قرار دادیم و چراغى روشنى‏بخش. مشاهده می کنید که رسول اکرم صلی الله علیه و آله به مبلغان می فرمایند که تنفر ایجاد نکرده و آسان بگیرید. اسلام دین رحمت است نه دین مشقت و سختی و تنفر. مبلغ دین باید توجه داشته باشد که مبادا چهره ای خشن و ناملایم از دین نشان دهد، بلکه باید خوبی ها، زیبایی ها، لطافت ها و رحمت هارا همیشه بیان کند تا تبلیغ وی اثرگذارتر باشد. امام خمینی ره علیه یکی دیگر از عوامل موثر در تبلیغ دین را همین مسئله می شمارند و می فرمایند: “ملایمت و جهت رحمت بیشتر از جهت خشونت تأثیر می‏کند. من در زمان اختناق رضاخانی وقتی در مدرسه فیضیه صحبت می‏کردم، آنگاه که از جهنم و عذاب الهی بحث می‏کردم همه خشکشان می‏زد، ولی وقتی از رحمت حرف می‏زدم می‏دیدم که دلها نرم می‏شود و اشکها سرازیر می‏گردد و این تأثیر رحمت است."[2]

- تبلیغ همراه با معنویات

دین اسلام همیشه همراه با معنویات و رابطه عمیق بنده با خداوند بوده است. خداوند در قرآن کریم می فرماید: « وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِى فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنكاً وَ نحَْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَمَةِ أَعْمَى[3] و هركس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت.» از این آیه استفاده می شود كه روی گردانی از یاد خدا زندگی سخت و پرمشقتی را به دنبال داشته و مانع از رسیدن انسان به سعادت و خوشبختی است. اصولا تنگى زندگى بیشتر به خاطر كمبودهاى معنوى و نبودن غناى روحى است، به خاطر عدم اطمینان به آینده و ترس از نابود شدن امكانات موجود، و وابستگى بیش از حد به جهان ماده است، و آن كس كه ایمان به خدا دارد و دل به ذات پاك او بسته، از همه این نگرانیها در امان است‏.[4] مبلغان دین و روحانیون مبلغ باید از معنویات بیش از بیش استفاده کنند، هم خود را بسازند و هم مردم را. روحانی اگر خود به دنبال معنویات نباشد نمی تواند مردم را نیز دعوت به خدا و رابطه معنوی با او کند. پس برای اثرگذاری در کلام تبلیغی باید هم مبلغ معنوی باشد و هم کلام وی از معنویات سرشار باشد. امام خمینی معنویات را اساس اسلام معرفی می کند و شرط تبلیغ می داند؛ “البته تبلیغات باید بر اساس معنویات باشد، معنویات اساس اسلام است. سعى كنید معنویات را زیاد كنید و از تشریفات تا آنجا كه مقدور است بكاهید."[5]

- دلسوزی

قرآن کریم در مورد رسول اکرم صلی الله علیه و آله که اولین و بزرگتری مبلغ اسلام بوده اند می فرماید: «لقد جائکم رسول من انفسکم عزیز علیه ما عنتم حریص علیکم بالمۆمنین رۆوف رحیم »; [6] «قطعا برای شما پیامبری از خودتان آمد که بر او دشوار است شما در رنج بیفتید، به [هدایت ]شما حریص، و نسبت به مۆمنان، دلسوز مهربان است.» تبلیغ بدون دلسوزی فایده ای ندارد. مبلغ باید از عمق جان دلش برای گمراهان بسوزد و برای آن ها از این بابت که مسیر را اشتباه می پیمایند، غمگین باشد. شفقت و مهربانی مصنوعی نمی تواند کارساز باشد و مردم را از مبلغ دور می سازد. مبلغ باید با عشق به کار خود ادامه دهد، در غیر اینصورت تبیلیغ برای او یک کار اداری و رفع تکلیف خواهد بود. روشن است که اگر تبلیغحالت شفقت و دلسوزی به خود گیرد، کارسازتر و مۆثرتر خواهد افتاد زیرا:

1. مبلغ محبوب قلوب مردم می شود; 2. تبلیغ از روی حقد، کینه، دشمنی و ستیزه جویی نیست; 3. برای پول - شهرت و دنیا نمی باشد; 4. برای آزار و اذیت یا تحکم و فرمان دادن نیست; 5 . از روی خودخواهی، غرور و حقیر پنداشتن دیگران نیست; 6. برای صرف انجام وظیفه نیست و فراتر از آن است; 7. امری انسانی، الهی و از سر نوع دوستی و خیرخواهی است. رسول اکرم صلی الله علیه و آله آنقدر برای مردم دلسوز بود که وجود مبارکشان را بخاطر مردم جاهل و گمراه به زحمت می انداختند و بسیار ناراحت می کردند. از این رو خداوند متعال در آیه دیگری می فرماید: این قدر خود را به زحمت نیفکن . ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که تو را به مشقت اندازیم : «مَا أَنزَلْنَا عَلَیْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى»[7] همچنین در مورد حضرت هود به عنوان یکی از مبلغان بزرگ خداوند آمده است؛ أُبَلِّغُكُمْ رِسَالاتِ رَبِّی وَأَنَاْ لَكُمْ نَاصِحٌ أَمِینٌ"[8] ” پیامهاى پروردگارم را به شما مى‏رسانم و براى شما خیر خواهى امینم” امام خمینی ره نیز با اشاره به این موضوع مهم می فرماید: “ما فرض می‌کنیم که شما در محل که رفتید، بعضی از اشخاص منحرف هستند - پیغمبر اکرم - صلی الله علیه و اله و سلم - برای همینها غصه می‌خورد. برای همین مردم منحرف غصه می‌خورد! لَعَلَّکَ بَاخِعٌ نَفسَکَ [9] [از] آنکه مۆمن نشدند همچو غصه‌ای که مثل اینکه می‌خواهی خودت را بکشی!"[10] مبلغ باید فردی دلسوز و مهربان باشد تا برای هم نوع خود که انسانی ست فطرتا پاک اما راه را گم کرده است، مبلغی موثر باشد. یک روحانی باید راه رسول اکرم صلی الله علیه و آله را در مسیر تبلیغی خود پیش بگیرد و برای مردم دلسوزی کند. برایشان دعا و استغفار کند و هر آنچه را از دین می داند با زبانی نرم و لطیف برایشان بگوید تا بتواند ایشان را به راه راست بازگرداند. بدون دلسوزی و شفقت نمی توان تأثیرگذار بود. تأثیر در امر تبلیغ دین مستلزم قلبی مهربان و دلسوز است.

پی نوشت ها:

[1] سوره فتح، آیه 8.

[2] صحیفه نور، ج 18، ص153.

[3] طه ، آیه 124 [4] ناصر، مکارم شیرازی ودیگران،برگزیده تفسیر نمونه ، ج 3 ،ص 148.

[5] صحیفه نور، ج18، ص80.

[6] توبه / 28.

[7] طه /2

[8] اعراف، 68.

[9] شعرا، 3.

[10] صحیفه نور، ج7، ص227.

منابع: صحیفه نور

24 بهمن 1334 خورشیدی

درگذشت “عباس اقبال آشتیانی” مورخ و ادیب معاصر عباس اقبال آشتیانی یکی از استادان بزرگ و چهره های علمی دانشگاه تهران بود که در سال 1277 خورشیدی در آشتیان به دنیا آمد. پس از تحصیل علوم ابتدایی به تهران آمد و دروس جدید را در دارالفنون آموخت و به مقام استادی رسید. وی به دعوت وزارت فرهنگ، در تألیف کتاب های درسی تاریخ و جغرافیای اقتصادی ایران برای دبیرستان ها و رشته های علوم انسانی مدارس عالی همکاری کرد و بعدها به تدریس در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران پرداخت. از مهم ترین کارهای این نویسنده ایرانی می توان به انتشار مجله یادگار و درج مقالاتی انتقادی درباره اوضاع نابسامان مردم ایران در دوره پهلوی اشاره کرد. هم چنین تصحیح مجمع التواریخ و تصحیح بیان الادیان و تاریخ کامل ایران نیز از جمله فعالیت های علمی ایشان به شمار می رود. این استاد برجسته سرانجام، 24 بهمن 1334 خورشیدی در 57 سالگی درگذشت و در شهر ری به خاک سپرده شد.

دهه فجر انقلاب اسلامي ايران،هر ساله يادآور تولدحماسه اي است که خود برگرفته از قيام سراسرنور نبي اکرم صلي الله و عليه وآله وسلم و ائمه اطهار عليهم السلام در ستيز با ظلمات و انتشار نور در عالم و آدم بوده است.

مااساتيد و طلاب حوزه علميه فاطمه الزهرا(س)مرند همزمان با سراسرکشور،بيعت مجدد با رهبر داشته ودر راه پيمايي 22 بهمن در صفوف به هم فشرده آن شرکت كرديم.

در حضور همگاني 22 بهمن همه آمدند ما نيز بوديم

دهه فجر انقلاب اسلامي ايران،هر ساله يادآور تولدحماسه اي است که خود برگرفته از قيام سراسرنور نبي اکرم صلي الله و عليه وآله وسلم و ائمه اطهار عليهم السلام در ستيز با ظلمات و انتشار نور در عالم و آدم بوده است. مااساتيد و طلاب حوزه علميه فاطمه الزهرا(س)مرند همزمان با سراسرکشور،بيعت مجدد با رهبر داشته ودر راه پيمايي 22 بهمن در صفوف به هم فشرده آن شرکت كرديم.

دنیا در بیان آیه الله جوادی آملی

شناخت صحیح دنیا ما را در مواجه با آن یاری می کند.کسانی که نتوانند دنیا را به خوبی بشناسند و شیفته آن شوند برای همیشه خود را گرفتار غم و اندوه ساخته اند.

امیر المومنین علی علیه السلام آن بزرگ مرد همیشگی تاریخ که هرگز مجذوب زیبایی های دنیا نشد و دنیا را سه طلاقه نموده بود،درباره دنیا این گونه حکیمانه می فرمایند: ان الله سبحانه قد جعل الدنیا لما بعدها ، و ابتلی فیها اهلها ، لیعلم ایهم احسن عملا ، و لسنا للدنیا خلقنا ، و لا بالسعی فیها امرنا. همانا خدای سبحان دنیا را برای پس از آن آفریده و اهل دنیا را در آن می آزماید تا معلوم شود که چه کسی نیک کردارتر است ، ما برای دنیا آفریده نشده ایم و به کوشش در آن [برای به دست آوردن حطام دنیوی] مامور نگشته ایم.(1) یکی از ویژگی های منحصر به فرد علمای شیعه بی اعتنایی آنان به دنیا و جاه و مقام آن است از این روست که آنان هم چون ارباب خویش سید الشهداء علیه السلام هرگز تسلیم حکام ظالم و فاسد نمی شوند حتی اگر به قیمت جانشان تمام شود چرا که دنیا را به خوبی شناخته اند. علمای وارسته اگر هم پست و مقامی را قبول می نمایند تنها برای خدمت به دین است و هرگاه آن سمت ها را از آنان بگیرند آنان هرگز دلگیر و غمین نمی شوند.

امیر المومنین علی علیه السلام در کلامی دیگر این گونه می فرماید: الدنیا لمن ترکها و الاخرة لمن طلبها.دنیا از آن کسی است که آن را رها کند و آخرت برای کسی است که آن را بجوید.(2)

مفسر بزگ قرآن کریم ، حضرت آیت الله جوادی آملی در درس اخلاق21 خویش در تاریخ 21/10/91درباره دنیا این گونه می فرمایند :

وجود مبارك رسول گرامی صلی الله علیه و آله فرمودند: دنیا یك سلسله زیبایی‌هایی هم دارد که اگر كسی به این زیبایی ها دل بسپارد باید برابرآن تلخی‌اش هم صبر كند. تمام این سِمت‌ها، پُست‌ها،فراز و فرودهایی كه دردنیا هست این ها مشمول این بیان نورانی رسول گرامی علیه و علی آله آلافالتحیّة و الثناء است.

بالأخره ما یك دوران جوانی داریم یك دوران پیری هم درپیش است؛آن پیری،غرامت دوران غنیمت جوانی است. این ها كه مسئولیّتی دارند ودورانی منسوب‌‌اند دورانی هم معزول اند،دورانی روی كارند دورانی هم از كاربركنار. از بیانات بلند وجود مبارك رسول گرامی علیه و علی آله آلاف التحیّة والثناء این است که فرمود:«فنعمت الـمُرضعة و بِئست الفاطمة» دنیا دو چهره دارد دو روز است یك روز؛روز رضاع است یك روز، روز فِطام. فرمود:این كودك كه متولد شد بهترین و لذیذترین غذایی كه كودك می‌نوشد و مصرف می‌كند همان شیرمادر است او از لباس خوب لذت نمی‌برد، از آهنگ خوب لذت نمی‌برد، از گل وریاحین و مناظر خوب لذت نمی‌بردبلکه بهترین لذتی كه یك نوزاد می‌برد همان شیرمادر است .در این حال كه مادر پستان را در دهن او می‌گذارد از همه لذایذ برای این كودك گواراتر است در این حال مادر برای او مُرضعه و شیردهنده است. وقتی دوران شیرخوارگی‌اش سپری شد به فِطام می رسد.فطام یعنی آن حالتی كه كودك رااز شیر باز می‌گیرند لذا در هنگام فِطام به این كودك خیلی سخت می‌گذرد. حضرت فرمود: آن لحظه‌ای كه این كودك پستان را به دهن می‌گیرد برای او گواراترین لحظه است و وقتی كه پستان را از كام او می‌گیرند این حالت،حالت فِطام است . این حدیث در تحف‌العقول هست که دنیا دو روز بیش نیست: یك روز پستان پُست ومقام ،جاه و ریاست ،مال و جوانی و قدرت را در كام انسان می‌گذارد و انسان خیلی خوشحال است،یك روز هم این پستان را از دهن انسان می‌گیرد و انسان معزول می‌شود و از كار بركنار می‌شود یا پیر می‌شود یا از كار افتاده می‌شود که این حالت،حالت فطام است. اكنون كه دنیا و پُست و مقام این دو حالت را دارد در آن حالت رضاع و شیر دادن كه حالت نشاط انسان است انسان باید (تَزَوَّدُوافَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَی) را عمل كند تا در دوران شیرخوارگیره‌توشه تهیه كند و اگر ـ ان‌شاءالله ـ لبن كامل نوشید بداند كه وقتی به مقصدرسیده است در مقصد با مقصود چه بكند و از او چه طلب كند و اگر ـ خدای ناكرده ـ روز فِطام زود رسید او دیگر نگران نباشد.

پی نوشت :

1-میزان الحکمه/ج4/ص68/ح5971

2-میزان الحکمه/ج4/ص75/ح6001

منابع: 1-پایگاه اطلاع رسانی بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء

2-میزان الحکمه/محمدی ری شهری/دارالحدیث/1387