خدیجه(س) ؛ بانوی ممتاز و خردمند اسلام

شخصیت حضرت خدیجه علیها السلام، دارای ابعاد مختلف و والایی است كه پرداختن به هر یك از آن ابعاد می تواند الگو و سرمشق بانوان مسلمان باشد و بانوی برتر را در میان دارندگان صفات او جستجو کنند.

او از جانب پدر، مادر و اجداد پدری و مادری از اصیل‌ترین خانواده‌های جزیرة العرب و صاحب شرافت و سیادت بود. او نمونه برجسته كمال و نبوغ و فهم و بینش بود كه همانند آن را در میان مردان و زنان، كمتر می‌توان یافت.

خداوند خواست كه او بانوی بی‌همتای حرم نبوّت و مادرِ یازده اختر برج امامت و ولایت، در عقل، ادب، حكمت، بصیرت و معرفت، نابغه و ممتاز باشد.

آری! او خدیجه بود؛ طاهره و سیده نساء قریش و در اسلام، یكی از چهار بانویی كه بر همه بانوان بهشت فضیلت و برتری دارند. او برای رسول خدا صلّی الله علیه وآله نعمتی بزرگ و رحمتی از رحمات واسعه خداوند متعال بود.

برای مردی كه در اجتماع، به فعالیت‌های بزرگ مشغول بوده و مقاصد عظیم داشته باشد، بهترین آرامش‌دهنده قلب و روح و نگهبان پایداری و استقامت، همسری هوشیار، خردمند، مهربان و دلسوز است.

اگر مردی در خارج از خانه با دشمنان، گرم پیكار گشته و به حمله‌های وحشیانه، استهزاء، سرزنش و اذیت و آزار مردم گرفتار گردد و در منزل نیز با همسری نادان و بدخو و ترسو، ضعیف و شماتتگر روبرو شود كه او را از كار و هدف وی و پیمودن راهی كه مدّ نظر اوست باز دارد و او را سرزنش كند و به ترك دعوا و تسلیم‌شدن به دشمنان وادار نماید، از اینكه هر روز شوهرش مورد شتم و استهزای جاهلان قرار می‌گیرد، خسته و ناخوشایند باشد، و در پی حلّ مشكلات همسر خویش برنیاید، بی شك مشكلات و دشواری های آن مرد، دو چندان خواهد شد.

بدون تردید چنین مردی همواره بر مشكلات و دشواری‌هایش افزوده خواهد شد؛ چرا كه نه تنها همسر وی او را در حلّ مشكلات یاری ننموده است، بلكه با اعمال و رفتار غیر منطقی خود از قبیل سرزنش و اعتراض، آن مشكلات را صد چندان كرده است.

پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله آورنده بزرگ‌ترین رسالت آسمانی، از طرف خدا مأمور بود كه با خرافات و مظاهر شرك و بت‌پرستی و ستمگری و محرومیت توده‌های ضعیف و فقر و جهل و نادانی، فساد و فحشا و آنچه رذایل بود، مبارزه با گردن‌كشان، مشركان و بت‌پرستانِ متعصّب، رؤسای قبایل و سران استثمار، با عادات و ادیان باطل و تعصّبات كوركورانه جهاد كند.

مشركان نیز، همه توان و قدرت خویش را برای مبارزه با اهداف آن حضرت بسیج كردند و تا آنجا كه می‌توانستند او و چند تن از یارانش را اذیت كردند.

با وجود این همه دشمن و موانع و مشكلات، اگر در میان همه این دشمنان، پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم هر روز وقتی به خانه می‌آمد، با چهره گرفته و معترض همسرش، آن هم همسری كه سیده زنان قریش و دارای آن شخصیت و صاحب آن همه ثروت و مكنت بود، روبرو می‌شد كه از راه دلسوزی و ترحّم و یا اعتراض، از او می‌خواست تا از دعوت خویش دست بردارد و خود را مورد این همه اهانت و استهزاء قرار ندهد، در چه وضع عجیب و دشواری قرار می‌گرفت؟!

امّا لطف خدا دریچه‌های قلب خدیجه را چنان به سوی درك حقّانیت دعوت اسلام باز كرد و آن چنان دلش را نورانی و سرشار از معرفت و حكمت گردانیده بود كه هرگز پیامبر صلّی الله علیه وآله با چنان منظره اسفناك، در داخل خانه روبرو نشد.

آری! خدیجه نخستین زنی بود كه دین اسلام را پذیرفت و با پیامبر صلّی الله علیه وآله نماز خواند و جز علی بن ابی طالب، كسی از بندگان خدا سابقه اسلام او را ندارد.

پیامبر صلّی الله علیه وآله هم هیچگاه خدیجه را بعد از وفاتش فراموش نكرده و از اخلاق و صفات او یاد می‌فرمود؛ به كسانی كه با او آشنا و دوست بودند، احسان و لطف می‌كرد. «عایشه» می گوید: «بر احدی از زن‌های پیامبر صلّی الله علیه وآله آن قدر غیرت نورزیدم كه بر خدیجه غیرت ورزیدم. برای اینكه پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم بسیار از او یاد می‌فرمود و اگر گوسفندی ذبح می‌شد، از آن برای دوستان خدیجه می‌فرستاد»(1)

و نیز از «عایشه» روایت شده است كه: «رسول خدا صلّی الله علیه وآله از خانه بیرون نمی‌رفت، مگر آن كه خدیجه را یاد می كرد و بر او به خوبی و نیكی مدح و ثنا می‌فرمود.

روزی از روزها غیرت مرا گرفت، گفتم: او پیر زنی بیش نبود و خدا بهتر از او را به شما عوض داده است.

پیامبر صلّی الله علیه وآله غضبناك شد، به طوری كه موی جلوی سرش از خشم تكان می‌خورد؛ سپس فرمود: «نه، به خدا، بهتر از او را خدا به من عوض نداده، ایمان آورد به من، وقتی مردم، كافر گردیدند و تصدیق كرد مرا، هنگامی كه مردم مرا تكذیب می كردند و در اموال خود با من مواسات كرد، وقتی مردم مرا محروم ساختند و خدا از او فرزندانی روزی من كرد و از زنان دیگر محروم فرمود».(2)

«انس بن مالك» روایت كرده كه رسول خدا صلّی الله علیه وآله فرمود: «بهترین زنان عالم مریم بنتِ عمران و آسیه بنت مزاحم و خدیجه بنت خُوَیلِد و فاطمه بنت محمّد صلّی الله علیه وآله هستند».(3)

در «صحیحین» از عایشه روایت شده كه: «پیامبر صلّی الله علیه وآله خدیجه را به خانه‌ای در بهشت بشارت داد كه در آن سر و صدای بلند و رنج و زحمت نیست».(4)

آری! خدیجه دارای همه فضایل و مکارم اخلاقی بود که بانوان مسلمان باید او را الگو و سر مشق خود قرار دهند و ویژگی های بانوی برتر اسلامی را در او جستجو نمایند و السلام علیها و علی بعلها و بنتها و صهرها و اولادها الائمة المعصومین الطاهرین.

پی نوشت ها:

1. اسدالغابه، ج 5، ص 436 و كتب دیگر.

2. همان.

3. اسد الغابه، ج 5، ص 437 ـ الاستیعاب، بهامش الاصابة، ج 4، ص 284 و 285.

4. الاصابة، ج 4، ص 282 ـ اسدالغابة ، ج 5، ص 438 و نظر این حدیث در تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 26 ذكر شده است.

نوشتاری از آیت‌ الله صافی گلپایگانی؛